عادت
آنچه در این مطلب خواهید خواند :
عادت چیست؟
نحوه ی شکل گیری عادتها
چرخه ی عادت چیست؟
عادات خوب و عادات بد
روش عادت سازی چیست؟
نحوه ی تغییر یا کنار گذاشتن یک عادت
چطور یک عادت خوب را در خود نهادینه کنیم.
بارها این جمله را شنیدیم که برحسب عادت روزانه باشگاه می روم یا طبق عادت همیشگی بعد از خواب بلافاصله گوشی خود را چک میکنم .
ممکن است کلمه ی عادت بار معنایی منفی ای را برای ما ایجاد کند چرا که ما معمولا این کلمه را در رابطه با رفتارهای منفی به کار میبریم.این کلمه به خودی خود خوب یا بد نیست این ما هستیم که به این کلمه معنا می دهیم.اگر توجه کرده باشید دو جمله نوشتم یکی بار معنایی منفی داشت و دیگری بالعکس. که در هر دو جمله از کلمه ی عادت استفاده کردم.پس این کلمه به یک فرآیند ذهنی مربوط میشود که بسته به نتایج می تواند مفهوم مثبتی باشد یا منفی.
اکنون به تعریف عادت میپردازیم :
عادت چیست؟
عادت (به انگلیسی : Habit ) روال یا رفتار واکنشی که بطور منظم و بصورت خودکار نسبت به محیط است .
یعنی ما وقتی در یک محیطی قرار میگیریم ان کار را بصورت خودکار ممکن است انجام دهیم .
مغز ما دو مسیر متفاوت برای انجام کارهایش دارد:
یک مسیر برای کارهای هدفمند و ارادی و یک مسیر آسان و مقرون به صرفه برای صرف انرژی جهت رفتارهای عادتی خود.
پس ما نیاز داریم که خیلی از رفتارهای خوب را برای خود به شکل عادت دربیاوریم.
یعنی ما هر چقدر بتوانیم از رفتارهای ارادی خود کم کنیم و آنها را به شکل عادت دربیاوریم میتوانیم فعالیت بیشتری را با انرژی کمتر انجام دهیم .البته که نباید این روش را پیشفرض همه ی رفتارهای خوب قراردهیم.
نیاز است کمی در رابطه با تفاوت رفتار ارادی و عادت شده باشیم رفتار ارادی و هدفمند براساس ضرر و منفعتی (سود یا زیانی ) شکل میگیرد. بطور مثال شما که انتخاب کردید این متن را مطالعه کنید یک رفتار هدفمند است چرا که شما انتخاب کردید این متن را مطالعه کنید اگر احساس کردید مقاله برای شما مفید است همچنان به خواندن ان ادامه میدهید.در غیر این صورت از ادامه دادن مطالعه صرف نظر میکنید. انتخاب شما یک رفتار هدفمند است یعنی آیا ادامه دادن منفعتی دارد یا خیر.
اما در مقابل رفتارهای هدفمند رفتار عادتی به سود و زیان اهمیتی نمیدهد.بطور مثال همه میدانند که استفاده ی زیاد از فضای مجازی چه ضررهایی دارد اما همچنان ساعتها غرق در آن فضا هستند.
البته که عادت های غیر ارادی همان رفتارهای هدفمندی بودند که به مرور زمان به این شکل از عادات تبدیل شدند.
سوالی که برای ما پیش می آید آیا میشود رفتار های ارادی که در من وجود دارد و از ما ممکن است انرژی اضافی ای بگیرد در طول زمان چطور آنها را به عادت تبدیل کنیم تا هم از ما انرژی نگیرد و سودی هم برای ما داشته باشد؟
تنها تلاش ماست مسیر را برای تغییر رفتار های هدفمند و مفید به عادات مفید میسر میکند.این نوع تلاش حس خوب و رضایت از زندگی را ایجاد میکند.
آزمایشی که توسط مارتین سلیگمن انجام گرفت سه تا سگ را انتخاب کردند و یک سگ را برای کنترل آزمایش و دو سگ دیگر را برای اجرای آزمایش انتخاب کردند. برای سگ اول این طرح اجرا شود که اگر به طرف دیگر جعبه می پرید یا کلید قرمز را میزد شوک قطع میشد. بنابراین این سگ هرگاه با شوک مواجه می شد خود را نجات می داد برای سگ دوم اما آزمایش به شکل دیگر طراحی شده بود سگ دوم بعد از شوک به طرف دیگر پریده و از همان طرف دیگر هم به او شوک وارد می شد و حتی با زدن کلید قرمز شوک قطع نمی شد. بعد از مدتی حتی با وجود اینکه در طرف دیگر شوک قطع شده بود سگ هیچ تلاشی برای پریدن به آنطرف نمی کرد. چون گمان می کرد با پریدن به طرف دیگربه او شوک وارد خواهد شد
سلیگمن نتیجه ای که از این آزمایش گرفت با خودش می گوید تلاش های قبلی من ناکام بود بنابراین تلاش های بعدی هم ناکام خواهد بود
باید بدانیم که تلاش نکردن برای رفع عادات و رفتارهای مخرب تجربه ای از حس خوب و رضایت از زندگی را نداریم در حقیقت در انسان کسانی که احساس می کنند زندگی شان کنترل موثری ندارند و منفعل می مانند بیخیال تلاش می شوند و این افراد بدنشان استعداد بیشتری برای بیمار شدن دارد
اگر از به کنار گذاشتن عادتی مخرب داریم جنگیدن با آن را هم باید کنار بگذاریم چرا که توان عادت از توان من بیشتر و قوی تر است. اما در عوض می توانم عادت جدیدی را ایجاد کنند یعنی محیط جدیدی را برای عادت جدید ایجاد کنند و کم کم متوجه از بین رفتن آن عادت خواهیم شد پس راه مقابله با یک عادت ناپسند جنگیدن نیست بلکه ایجاد کردن فرم جدیدی از یک عادت مفید است.
و ما باید بر موج های تغییر سوار شویم موج هایی که اجباری به وجود می آیند اما از این اجبار یک فرصت بسازیم مثلاً در سال جدید وقتی تصمیم گرفتی امسال به یکی از هدف های خود برسی مثلاً زبانت را تقویت کنیم یا روی رژیم غذایی متمرکز شوید باید خودت را و محیط را برای این اجبار مهیا کنیم .
همانطور که در مقاله کمال گرایی خواندیم ممکن است ما به داشتن انگیزه کافی برای تغییر محیط و شرایط نیاز داشته باشیم و دنبال انگیزه باشیم و حتی خیلی از اوقات به بن بست میرسیم شرایط ممکن است انگیزه‌ای هم پیدا نخواهیم کرد ما باید انگیزه و فرصت جدید را فراهم کنیم نه اینکه دنبال آن بگردیم در این صورت همزمان خود را از دست داده ایم هم انرژی خود را. البته که انگیزه برای شروع هر کاری یا هر رفتار جدیدی خوب است اما برای حفظ این عادت اگر مدام دنبال انگیزه باشیم به احتمال زیاد با بن‌بست مواجه می شویم. بسیاری از افراد سابقه رژیم گرفتن یا ورزش کردن را داشته اند شروع آن با انگیزه و انرژی زیادی همراه بود ولی حفظ آن نه
چهار مرحله را در ساخت یک عادت در نظر گرفتند
مرحله اول تصمیم و اراده و انگیزه ما است به فرض تصمیم گرفتم هر روز خاطرات روزانه را بنویسم و با بقیه دوستان به اشتراک بگذارم شاید برای آنها هم مفید واقع شود.
مرحله دوم مرحله ای است که این تصمیم به عمل منجر بشود. یک گپی وجود دارد که به آن می گویند Intention behaviour gap یعنی فاصله بین تصمیم و عمل ما من تصمیم گرفتم روزانه خاطراتم را بنویسم اما آن را به عمل نمی رسانم. به این فاصله گپ می گویند. چه چیزی می تواند به ما کمک کند تا این گپ را از بین ببریم و آن تصمیم را به عمل برسانیم؟ برنامه ریزی
ثابت شده است برنامه ریزی این گپ را کاهش میدهد
مرحله سوم تکرار آن عمل و رفتار است معمولاً برای تکرار به تداوم آن تصمیم و انگیزه نیاز داریم
مرحله چهارم که مهمترین مرحله ایجاد عادت است یعنی ۳ مرحله قبل برای تغییر رفتار بودند اما مرحله چهارم نقش مهمی در تشکیل عادت دارد یعنی آن عمل را به گونه ای انجام دهیم که اتوماتیک وار انجام شود.
البته که فاکتورهای زیادی در ایجاد عادت دخیل اما یکی از این فاکتور ها این است که آن را وابسته کنیم به یک عامل بیرونی و محیطی که مدام اتفاق می افتد . اما باید به خاطر داشته باشیم که هیچ وقت آن رفتار را به زمان و ساعت خاصی وابسته نکنیم. بارها برای خودم اتفاق افتاده است که میگفتم شنبه از ساعت ۷ از خواب بیدار میشوم و شروع به مطالعه می کند اما در موعد مقرر و زمان تعیین شده نه تنها از خواب بیدار نشدم بلکه بعد از بیدار شدن در ساعات بعدی آن کار را انجام نمیدادم و حس ناامیدی و ناتوانی راهم درمن ایجاد می‌کرد که من توانایی تغییر را ندارم.
این مسئله ذهن را شرطی میکند برای مانیتور کردن ساعت یعنی مدام ساعت را چک می کردند که شاید هنوز وقت انجام آن کار نرسیده است.
مسئله دیگری که می‌تواند موثر باشد جایزه دادن به خود هست .بهتر است جایزه درونی باشد یعنی یک احساس رضایت و خوشحالی نسبت به خودت و اراده ای که در انجام آن کار داشته اید.
فاکتور دیگری که بسیار مهم است در ایجاد یک عادت تداوم در انجام آن کار به یک شکل است مخصوصاً در ۵ هفته اول که یک عادت به تازگی شروع به شکل گیری میکند و مهم است که این تداوم به یک شکل و ثابت باشد.
سعی کنیم کارها را پیچیده شروع نکنیم هرچقدر کار آسان تر باشد احتمال عادت شدن آن بیشتر است و شروع تدریجی همچنین واقع بینانه و قابل اندازه گیری بسیار مهم است .
بدین ترتیب شما می توانید بسیاری از عادت های مخرب را کنار بگذارید و عادات جدید سالم و مثبت را ایجاد کنید نکته مهمی که هنگام تغییر یا حذف یک عادت باید در نظر گرفت این است که چنین کاری به زمان و تلاش آگاهانه شما نیاز دارد و باید صبور باشید.
شما هم تا به حال تصمیم به تغییر عادات بد خود گرفته اید اگر تجربه یا سوالی در مورد نحوه تغییر عادات و عادت سازی دارید با ما در میان بگذارید.